مالیات ارز دیجیتال چیست ؟

با تصویب نهایی قانون «مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی»، بازار ارزهای دیجیتال در ایران وارد دوران جدیدی شده است. این قانون که به عنوان «مالیات بر عایدی سرمایه» نیز شناخته می‌شود، به طور مستقیم و شفاف، سود حاصل از خرید و فروش رمزارزها را مشمول مالیات کرده است. این اقدام که پس از بررسی‌های دقیق کارشناسی و برای جلوگیری از تبعیض مالیاتی و انتقال سوداگری به بازارهای نوظهور صورت گرفته، سوالات زیادی را برای فعالان این حوزه ایجاد کرده است.

این مقاله به طور اختصاصی به تمام جنبه‌های این قانون در حوزه ارزهای دیجیتال می‌پردازد و به شما توضیح می‌دهد که کدام دارایی‌ها مشمول مالیات هستند، مالیات ارز دیجیتال چگونه محاسبه می‌شود و دولت از چه طریقی معاملات شما را رصد خواهد کرد.

آیا سود معاملات ارز دیجیتال مشمول مالیات می‌شود؟ پاسخ قطعی: بله

مهم‌ترین خبر برای فعالان این بازار این است که سود حاصل از فروش ارزهای دیجیتال دیگر یک درآمد معاف از مالیات نیست. بر اساس بند ۵ ماده ۴۶ قانون جدید، عایدی سرمایه حاصل از انتقال دارایی‌های زیر مشمول مالیات است:

«انواع رمز دارایی، رمزپول به استثنای رمزریال جمهوری اسلامی ایران و رمزارز»

سازوکار محاسبه مالیات بر سود رمزارزها و مالیات ارز دیجیتال

نحوه محاسبه مالیات بر سود ارزهای دیجیتال دقیقاً مشابه سایر دارایی‌های مشمول این قانون مانند ملک و خودرو است و به دو عامل کلیدی بستگی دارد: مدت زمان نگهداری و میزان سود.

۱. نرخ مالیات بر اساس مدت نگهداری

• معاملات کوتاه‌مدت (نگهداری کمتر از یک سال): اگر شما یک ارز دیجیتال را بخرید و در کمتر از یک سال آن را بفروشید، این عمل “سوداگری” تلقی شده و سود حاصل از آن با نرخ تنبیهی (۱۰ واحد درصد بالاتر از بالاترین نرخ عادی) مشمول مالیات می‌شود.
• معاملات بلندمدت (نگهداری بیش از یک سال): اگر ارز دیجیتال خود را بیش از یک سال نگهداری کنید، سود شما مشمول نرخ‌های پلکانی و تصاعدی ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم (از ۱۵٪ تا ۲۵٪) خواهد شد.

۲. تعدیل تورمی برای سرمایه‌گذاری بلندمدت

یکی از نکات مثبت این قانون برای سرمایه‌گذاران بلندمدت، تعدیل تورمی است. اگر شما رمزارز خود را بیش از دو سال نگهداری کنید، قیمت خرید اولیه‌ شما بر اساس نرخ تورم رسمی کشور به‌روزرسانی می‌شود. این یعنی شما فقط برای سود واقعی که بالاتر از تورم کسب کرده‌اید مالیات پرداخت می‌کنید.

• نگهداری کمتر از دو سال: تعدیل تورمی اعمال نمی‌شود.
• نگهداری بین دو تا پنج سال:نیمی (۵۰٪) از سود ناشی از تورم از پایه مالیاتی شما کسر می‌شود.
• نگهداری پنج سال و بیشتر:تمام (۱۰۰٪) سود ناشی از تورم از پایه مالیاتی شما کسر می‌شود.

یک مثال عددی برای شفافیت محاسبه مالیات ارز دیجیتال

• سناریو ۱: ترید کوتاه‌مدت (short term trading)

شما در فروردین ماه ۱۰۰ میلیون تومان بیت‌کوین می‌خرید و در آبان همان سال (۷ ماه بعد) آن را به قیمت ۱۵۰ میلیون تومان می‌فروشید.

• • سود: ۵۰ میلیون تومان
  • نرخ مالیات: چون زیر یک سال است، نرخ تنبیهی اعمال می‌شود.
  • نتیجه: سود ۵۰ میلیون تومانی شما با نرخ بالاتری مشمول مالیات می‌شود تا از نوسان‌گیری جلوگیری شود.

• سناریو ۲: سرمایه‌گذاری بلندمدت (long term investment)

شما در فروردین ۱۴۰۴، ۱۰۰ میلیون تومان اتریوم می‌خرید و در فروردین ۱۴۰۸ (۴ سال بعد) آن را به قیمت ۵۰۰ میلیون تومان می‌فروشید.

• • سود ظاهری: ۴۰۰ میلیون تومان
  • تعدیل تورمی: فرض کنیم قیمت خرید ۱۰۰ میلیونی شما با تورم به ۲۵۰ میلیون تومان تعدیل شود. چون ۴ سال نگهداری کرده‌اید، نیمی از این افزایش تورمی (۷۵ میلیون تومان) از سود شما کسر می‌شود.
  • سود مشمول مالیات:                 ۳۲۵ میلیون تومان = ۷۵ میلیون – ۴۰۰ میلیون
  • نتیجه: شما فقط برای ۳۲۵ میلیون تومان سود واقعی، آن هم با نرخ‌های پلکانی عادی، مالیات پرداخت می‌کنید.

در عمل، مالیات ارز دیجیتال فقط محدود به یک عنوان کلی نیست، بلکه هر رمزارزی مثل بیت کوین، اتریوم یا حتی آلت‌کوین‌های کوچک نیز مشمول این قانون خواهد شد. به طور مشخص، مالیات بیت کوین به دلیل سهم بالای آن در معاملات ایرانیان اهمیت بیشتری دارد؛ چرا که بیشترین حجم خرید و فروش در بازار داخلی مربوط به همین رمزارز است. بنابراین اگر شما بیت کوین خود را با هدف سرمایه‌گذاری یا ترید خریداری کنید، در زمان فروش موظف به پرداخت مالیات ارز دیجیتال خواهید بود. این موضوع نشان می‌دهد که بیت کوین دیگر صرفاً یک دارایی پرنوسان برای معامله‌گری نیست، بلکه از نگاه دولت، یک دارایی سرمایه‌ای است که همانند ملک یا خودرو باید عایدی آن شفاف و مشمول مالیات باشد.

دولت چگونه معاملات رمزارز را رصد می‌کند؟

این یکی از سوالات اصلی فعالان این حوزه است. قانون برای این موضوع راهکار مشخصی ارائه داده است. بر اساس ماده ۱۶ مکرر، اشخاص تجاری مجاز به خرید و فروش رمزپول یا رمزدارایی (یعنی صرافی‌ها و پلتفرم‌های ایرانی)، موظف هستند برای تمام معاملات خرید و فروش، صورتحساب الکترونیکی صادر کرده و آن را به صورت خودکار به سامانه مؤدیان ارسال کنند.

این یعنی:

• شفافیت معاملات: تمام تراکنش‌های شما در صرافی‌های ایرانی ثبت و به سازمان امور مالیاتی گزارش می‌شود.
• خودکار بودن فرآیند: شما به عنوان کاربر، نیازی به گزارش دستی معاملات خود ندارید و این فرآیند به صورت خودکار توسط صرافی انجام می‌شود.

جمع‌بندی: پایان دوره معافیت مالیاتی رمزارزها

در نتیجه، مالیات ارز دیجیتال همانند مالیات بر ملک یا خودرو به یک بخش رسمی از نظام مالیاتی کشور تبدیل شده است. این یعنی فعالان بازار باید از این پس معاملات خود را نه فقط از منظر سودآوری، بلکه از زاویه تعهدات مالیاتی نیز ارزیابی کنند. توجه به قوانین جدید، می‌تواند ریسک‌های ناشی از جریمه‌های مالیاتی را کاهش داده و در عین حال به شفافیت و رسمیت بیشتر بازار رمزارزها کمک کند.