نویسنده: سلدا افشارقهرمانی | مشاور مالیاتی

آیا صاحب کسب و کار هستید و باید صورت معاملات فصلی رد کنید؟ شما هم نمی‌دانید که صورت معاملات فصلی چیست؟ سازمان امور مالیاتی، بسیاری از مؤدیان را مکلف به تهیه و ارسال صورت معاملات فصلی نموده است تا به این وسیله اطلاعات مهم و کلیدی را از خود مؤدیان اخذ نماید.

این دسته از مؤدیان مکلف هستند معاملات خود را در یک قالب خاص به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. تمامی اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغلی که در گروه اول دسته بندی مالیات مشاغل قرار دارند مکلف به ارسال گزارش معاملات فصلی هستند. انجام این تکلیف کمک شایانی به شفاف سازی فعالیت‌های مالی مؤدیان می‌کند؛ همچنین در پیشبینی و وصول درآمد مالیاتی بسیار موثر است.

ما در ادامه این مقاله از آقای مالیات قصد داریم در مورد موارد اینکه معاملات فصلی چیست، چه مواردی باید در معاملات فصلی رد شود، مشمولین ارسال صورت معاملات فصلی و مواد معاف، حد نصاب معاملات و جرایم صورت معاملات فصلی صحبت کنیم پس همراه ما باشید.

تاریخچه صورت معاملات فصلی

قانون‌گذار در سال ۱۳۷۳ و در ماده ۸۵ قانون وصول درآمدهای دولت، اشخاصی را که ملزم به دریافت کد اقتصادی بودند، مکلف به ارائه صورتحساب‌های خود نمود. تمام اطلاعات خریدار و فروشنده باید در این صورتحساب‌ها قید می‌گردید که مهم‌ترین آن کد اقتصادی طرفین بود.

اطلاعات صورتحساب باید در قالب گزارش و در دوره‌های سه ماهه به سازمان مالیاتی ارائه می‌شد که این امر جهت شفاف شدن فعالیت‌های مالی اشخاص بود و به پیش بینی مالیات وصولی نیز کمک می‌کرد که این روال تا سال ۱۳۸۰ ادامه داشت. در سال ۱۳۸۰ و با تصویب دستورالعمل اجرایی ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم دامنه اجرایی و الزامات آن بیشتر شد.

در سال ۱۳۹۱ تمامی مؤدیان مکلف به ثبت نام و دریافت کد اقتصادی شدند. الزام درج کد اقتصادی خریدار و فروشنده در صورتحساب‌های صادره فراگیر شد که آخرین تغییرات این قانون در سال ۱۳۹۴ بود. حال که با گزارش فصلی آشنا شدید، برای یادگیری ارسال و نحوه تهیه صورت معاملات فصلی به صفحه آموزش مالیات مراجعه کنید.

چه مواردی باید در معاملات فصلی رد شود ؟

در یک تعریف کلی تمام معاملات اشخاص مشمول، اعم از خرید و فروش کالا، خدمات و غیره باید گزارش شوند مگر اینکه معامله‌ای با مجوز قانونی از گزارش شدن مستثنی شده باشد. برای مثال تمامی خریدهای مواد اولیه، کالای آماده فروش، اتومبیل، ارز و غیره باید گزارش شوند. خرید خدماتی از قبیل حمل، مشاوره، کارمزد عملیات صرافی و غیره نیز باید گزارش شوند.

در مورد فروش نیز باید تمامی فروش کالا و خدمات گزارش گردند و نکته حائز اهمیت این است که این خرید و فروش‌های فارغ از محل مصرف یا تامین نیز باید گزارش شوند. بدین مفهوم که فروش خارجی همان صادرات و خرید خارجی یا همان واردات نیز باید گزارش شوند.

تفاوت مهم در گزارش موارد اخیر استفاده از کد فراگیر اشخاص خارجی است و اشخاص خارجی کد اقتصادی یا شناسه ملی ندارند. اگر شما هم قصد ارسال گزارش فصلی دارید اما با مواد معاف و جرایم صورت فصلی آشنا نیستید، می‌توانید از خدمات مشاوره مالیاتی آنلاین، تلفنی و حضوری مؤسسه آقای مالیات استفاده کنید.

مواد معاف از ارسال صورت معاملات فصلی

حال به مواردی می‌پردازیم که مشمول دستورالعمل‌های اجرایی ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم نیستند. یعنی الزامی به گزارش این اقلام در صورت معاملات گزارش فصلی نداریم. در آیین نامه اجرایی موضوع تبصره (۳) ماده ۱۶۹ اصلاحی به شماره ۲۲۰/۳۹۴۹/۴۶۳۷۸ مصوب ۱۳۹۵/۰۳/۱۸ به مواردی که نیازی به گزارش شدن ندارند، پرداخته است که در زیر به چند مورد اشاره می‌کنیم:

خرید و فروش اوراق بهادار، سهام و سهم الشرکه که نیازی به گزارش شدن ندارند. در این مورد باید توجه داشته باشیم حتی خرید و فروش حق تقدم سهام و سهم الشرکه هم نیازی به گزارش ندارند.

سودی که بابت سرمایه گذاری در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیر بانکی دریافت می‌کنیم و همچنین هزینه کارمزد پرداختی به آن‌ها معاف از گزارش هستند. دریافت و پرداخت‌ها بابت حق عضویت مجامع حرفه‌ای و دارای مجوز از مراجع ذیصلاح هم معاف هستند.

برای مثال اگر عضو اتاق بازرگانی باشید و سالانه حق عضویت پرداخت نمایید، نیازی نیست آن را گزارش کنید. اقلامی مثل کمک‌ها، جایزه و هدیه‌هایی که به صورت بلاعوض دریافت یا پرداخت می‌شوند هم نیازی به گزارش شدن ندارند. همچنین مالیات حقوق و دستمزدی که در فصل سوم از باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم به آن اشاره شده نیز جز موارد معاف از گزارش معاملات فصلی هستند. برای مطالعه سایر اقلام می‌توانید به متن آیین نامه رجوع کنید.

چه اطلاعاتی باید در صورت معاملات فصلی خرید و فروش درج شود؟

همانطور که اشاره شد مجموعه‌ای از اطلاعات هویتی و معاملاتی اشخاص باید در سامانه مربوطه گزارش شوند. اطلاعات هویتی مثل کد اقتصادی، شناسه ملی، آدرس، اطلاعات تماس اشخاص حقیقی و حقوقی است. اطلاعات معاملاتی در برگیرنده تمام معاملات اشخاص است به استثنای موارد مندرج در آیین نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۶۹ مکرر که به آن اشاره شد.

منظور از معاملات، خرید و فروش دارایی‌ها، کالاها و خدمات، واردات، صادرات کالاها و خدمات، اطلاعات کارفرما در پیمان‌های بلندمدت، گزارش اجاره، حق العمل کاری یا مدیریت پیمان، فعالیت‌های ساخت و فروش املاک و اطلاعات پیمانکار در پیمان‌های بلند مدت است که باید به تفکیک گزارش شوند.

حد نصاب معاملات چقدر است؟

حد نصاب معاملات مبلغی است که هر ساله وزارت امور اقتصاد و دارایی آن را تعیین و اعلام می‌نماید. بخش‌های دولتی باید در برگزاری مناقصات قیمت معامله در مناقصات را به سه دسته معاملات کوچک، معاملات متوسط و معاملات بزرگ تقسیم کنند. البته نیروهای مسلح از این امر مستثنی هستند.

ابتدا مبلغ معاملات کوچک تعیین شده، معاملات متوسط و بزرگ با اعمال ضرایبی از معاملات کوچک تعیین می‌گردند. آنچه که باعث اهمیت حد نصاب معاملات کوچک برای حسابداران شده، استفاده از آن به عنوان حد آستانه در ارسال صورت معاملات فصلی و شناسایی خرید دارایی به عنوان هزینه یا مالیات بر دارایی است.

در مورد خرید از اشخاص حقیقی بدین ترتیب که اگر مبلغ صورتحساب کمتر از ۵ درصد حد نصاب معاملات کوچک آن سال باشد نیازی به ثبت اطلاعات فروشنده نبوده و می‌توان آن را به صورت تجمیعی گزارش نمود.

اما در مورد خرید اقلامی که منفعت رسانی آن‌ها محدود به این دوره مالی نبوده و در دوره‌های آتی هم منافع آن قابل استفاده است و طبق استانداردهای حسابداری باید به عنوان دارایی شناسایی شده و در طی عمر مفیدشان مستهلک شوند، اگر بهای تمام شده آن‌ها از ۱۰ درصد معاملات کوچک آن سال کمتر باشد، قابلیت ثبت مستقیم به عنوان هزینه را دارند. حد نصاب معاملات کوچک برای سال ۱۴۰۰ مبلغ ۶۵۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال است که ۱۰% آن معادل ۶۵،۰۰۰،۰۰۰ ریال و ۵% آن ۳۲،۵۰۰،۰۰۰ ریال می‌باشد.

نحوه تهیه و ارسال صورت معاملات فصلی

برای ارسال صورت معاملات فصلی می‌توان از روش‌های آنلاین (بر خط) یا آفلاین (غیر برخط) استفاده نمود. برای ارسال آفلاین، ابتدا فایل اجرایی آخرین نسخه نرم افزار ttms را از سایت سازمان امور مالیاتی کشور دانلود نموده و اقدام به نصب آن نمائید. سپس در پوشه ایجاد شده هنگام نصب، از فایل اکسس که قرار است به عنوان بانک اطلاعاتی استفاده شود یک نسخه کپی تهیه کرده و نام آن را به فصل مورد نظر گزارش، تغییر دهید.

با کلیک روی آیکن برنامه ttms و انتخاب گزینه “اطلاعات سال ۱۳۹۶ به بعد” وارد برنامه شده و ابتدا فایل اکسس مورد نظر را انتخاب کنید. با این کار، سایر منوها فعال شده و قابل استفاده هستند. از منوی “انتخاب فایل و ورود اطلاعات” نوع گزارش مورد نظر را انتخاب کرده و اقدام به تکمیل اطلاعات خواسته شده نمائید.

توجه کنید که تکمیل فیلدهای مشخص شده به رنگ سبز الزامی است. یکی یا هر دو فیلد کد اقتصادی و شناسه ملی که نارنجی رنگ هستند نیز باید تکمیل گردند. در نهایت در تب “مشخصات و صحت سنجی” اطلاعات شرکت را وارد نموده و ذخیره نمائید. چند نسخه هم برای بایگانی پرینت بگیرید.

پس از کسب اطمینان از صحت اقلام گزارش شده از منوی “صحت سنجی و ارسال” گزینه متناسب با نوع گزارش ارسالی را انتخاب نموده و اقدام به ارسال معاملات کنید. ارسال گزارشات تهیه شده به صورت غیر برخط یا همان آفلاین احتیاج به اتصال به شبکه اینترنت دارد.

پس از اینکه گزارشات ارسال شد، باید وارد “سامانه دریافت الکترونیکی اطلاعات معاملات مودیان” شوید و گزارشات بارگذاری شده را تایید نهایی کنید و کد رهگیری دریافت نمایید. در روش آنلاین برای ورود اطلاعات و ارسال گزارش مستقیما وارد سایت www.tax.gov.ir شوید و با انتخاب “صورت معاملات فصلی الکترونیک” وارد صفحه مورد نظر شده و از گزینه “سامانه صورت معاملات” به صفحه ورود به پرتال معاملات فصلی شرکت هدایت می‌شوید.

با ورود اطلاعات نام کاربری، کلمه عبور و انتخاب نقش به عنوان مؤدی وارد سامانه می‌شوید؛ در صفحه اصلی گزارش‌های قابل ارسال نمایش داده می‌شوند که این گزارش‌ها از طریق منوی “ابزار” در بالای صفحه نیز قابل دسترسی هستند.

پس از انتخاب گزارش مورد نظر و با استفاده از گزینه “ایجاد” و ورود اطلاعات یک گزارش ایجاد کنید و از طریق گزینه “ثبت رکورد جدید” اقدام به ورود اطلاعات معاملات نمائید. تکمیل اطلاعات در فیلدهای ستاره دار الزامی است. پس از ثبت کلیه اقلام و اطمینان از صحت مندرجات با “تایید نهایی” اقدام به ثبت نهایی گزارش کنید.

تفاوت تجمیعی و تجمعی در ارسال معاملات فصلی چیست؟

تجمیعی و تجمعی دو کلمه شبیه به هم اما با معانی بسیار متفاوتی دارند. برای درک بهتر تفاوت این دو از هم یک مثال می‌زنیم. فرض کنید شما طی فصل از یک فروشنده خرید کرده‌اید و اکنون باید آن‌ها را گزارش کنید. برای این کار می‌توانید جمع صورتحساب‌های مربوط به آن فروشنده را طی یک ردیف و به صورت تجمعی گزارش کنید.

مجددا فرض کنید که در طی فصل و به صورت موردی اقلامی را از فروشندگان مختلف خرید نموده‌اید که جمع مبلغ هر فاکتور از ۵ درصد حد نصاب معاملات هم کمتر است. برای گزارش این اقلام در هنگام ارسال معاملات تیک مربوط به معاملات کمتر از ۵ درصد حد نصاب معاملات کوچک را زده و بدون ثبت اطلاعات فروشنده این اقلام را به صورت تجمیعی گزارش کنید.

مهلت ارسال صورت معاملات فصلی

مطابق ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۶۹ مکرر ” فهرست معاملات حداکثر در مقاطع سه ماهه (فصلی) تهیه و تا یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل به صورت الکترونیکی از طریق درگاه اینترنتی سازمان برای سامانه معاملات ارسال و یا به صورت لوح فشرده در قالب اطلاعات درخواستی سازمان، به اداره امور مالیاتی ارائه می‌شود. ” البته باید توجه داشت که طبق ماده ۴۴۴ قانون آیین دادرسی مدنی:

چنانچه روز آخر موعد، مصادف با تعطیل ادارات باشد و یا اینکه به دلیل آماده نبودن دستگاه قضایی مربوط امکان اقدامی نباشد، آن روز به حساب نمی‌آید و روز آخر موعد، روزی خواهد بود که ادارات بعد تعطیل یا رفع مانع باز می‌شوند.

در قانون مالیات‌های مستقیم نیز تبصره ۱ ماده ۱۷۷ به این نکته اشاره کرده و اولین روز بعد از تعطیل یا تعطیلات مزبور را بر حسب مورد جزء مهلت جهت تسلیم اظهارنامه مالیاتی محسوب نموده است.

عدم ارسال صورت معاملات فصلی چه عواقبی دارد؟

فرض کنید در یک معامله، فروشنده برای کمتر نشان داد سود سالیانه خود، از ارسال اطلاعات فروش در گزارشات ۱۶۹ خودداری کند. اتفاقی که می‌افتد این است که در هنگام رسیدگی مالیاتی و با بررسی گزارشات ارسال شده برای این فروشنده، مشخص می‌شود که گزارش‌های فروش ارسال شده توسط دیگران بیشتر از فروش‌های اعلامی خود فروشنده است.

اگر مؤدی فروش خود را به طور کلی کتمان نموده و هیچ جایی اعلام نکرده باشد، علاوه بر جرایمی که بابت عدم ارسال گزارش معاملات فصلی باید پرداخت کند، مشمول جریمه غیر قابل بخشودگی کتمان درآمد نیزمی‌شود.

از سوی دیگر، سازمان امور مالیاتی با دریافت فصلی جمع فروش و هزینه‌های مؤدیان می‌تواند یک برآورد کلی از سود این دسته از افراد داشته باشد و رقم تقریبی مالیات بر درآمد خود را مشخص کند.

جرایم مرتبط در صورت معاملات فصلی

مطابق آنچه در آیین نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۶۹ مکرر آمده، اگر مؤدیان به تکالیفشان عمل نکنند مشمول جریمه می‌شوند. برای مثال اگر برای فروش یا خدماتی که ارائه شده صورتحساب صادر نکنند باید دو درصد از مبلغ معامله رو جریمه بپردازند.

همین جریمه برای عدم درج شماره اقتصادی خود و عدم درج شماره اقتصادی طرف معامله هم مد نظر قانونگذار است. البته با توجه به این نکته که اگر مؤدی این سه تکلیف را به طور همزمان و در یک معامله اجرا نکند، مجموعا دو درصد جریمه خواهد داشت.

همچنین برای هر یک از موارد استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران و استفاده از شماره اقتصادی افراد دیگر برای معاملات هم دو درصد جریمه در نظر گرفته شده است. اگر مؤدیان در مهلت مقرر اقدام به ارسال لیست معاملات خود نکنند مشمول جریمه‌ای به میزان یک درصد مبلغ معاملات گزارش نشده می‌شوند.

اگر جرایم مالیاتی شما زیاد است و برای دفاع از پرونده خود نیاز به لایحه مالیاتی دارید، می‌توانید از نمونه متن لایحه دفاعیه مالیاتی استفاده کنید.

تفاوت صورت معاملات فصلی با ارزش افزوده چیست؟

صورت معاملات فصلی و ارزش افزوده دارای تفاوت‌های زیادی هستند. در نگاه اول تفاوت این دو موضوع درعنوان آن‌ها است. همانطور که می‌دانید اطلاعات مالیات بر ارزش افزوده به صورت اظهارنامه ارسال می‌شود اما اطلاعات معاملات فصلی به صورت گزارشی ارسال می‌گردد.

در حوزه مالیاتی، مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیر مستقیم است و مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده است در حالی که گزارشات خرید و فروش فصلی مربوط به حوزه مالیات‌های مستقیم و تحت قانون مالیات‌های مستقیم است.

در ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در صورت مازاد مالیات دریافتی به پرداختی، مؤدی باید مابه التفاوت را به سازمان پرداخت کند. در حالی که در ارسال صورت معاملات فصلی به هیچ وجه قرار نیست پرداختی به سازمان اتفاق بیفتد.

چنانچه مؤدی فعالیتی نداشته باشد، ملزم به ارسال صورت معاملات فصلی نیست. اما در مورد ارسال اظهارنامه ارزش افزوده حتی اگر فعالیتی رخ نداده باشد هم مؤدی ملزم به ارسال اظهارنامه صفر است.

از اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده برای تعیین مالیات ارزش افزوده و جرایم مالیاتی آن استفاده می‌شود اما از اطلاعات ارسالی در گزارشات فصلی برای صحت سنجی ثبت یا عدم ثبت رویدادهای مالی در دفاتر قانونی مودیان مالیاتی استفاده می‌گردد.

جمع بندی

ما در این مقاله از آقای مالیات در مورد مشمولین ارسال صورت معاملات گزارش فصلی، مواد معاف از ارسال معاملات فصلی، حد نصاب معاملات، نحوه تهیه و ارسال صورت معاملات فصلی، مهلت ارسال و جرایم صورت معاملات فصلی صحبت کردیم تا شما با اطلاعات کامل، گزارش فصلی خود را ارسال کنید.

اگر هنوز در مورد نحوه ارسال و تهیه صورت معاملات فصلی سوال دارید، می‌توانید با شماره تماس ۸۸۹۹۶۲۳۲-۰۲۱ بگیرید و سوالات خود را از تیم متخصص مشاور مالیاتی مجموعه آقای مالیات بپرسید.