هزینه‌ های قابل قبول مالیاتی چیست؟

نویسنده: محبوبه علیمردانی | مشاور مالیاتی

در هر کسب و کاری همان طور که بحث درآمد بسیار اهمیت دارد بحث هزینه‌ها نیز مهم است. اشخاص همانگونه که به دنبال درآمد بالا و بازاریابی جهت جذب مشتریان بیشتر هستند؛ در پی کاهش هزینه‌ها و مدیریت آنها نیز می‌باشند. اهمیت بحث هزینه‌ها چه از لحاظ مالیاتی و چه از لحاظ حسابداری در هر کسب و کاری بر کسی پوشیده نیست.

طبق استاندارد حسابداری هزینه عبارت است از کاهش در حقوق صاحبان سرمایه به جز مواردی که به ستانده صاحبان سرمایه مربوط می‌شود. ولی مفهوم هزینه در قانون مالیات‌های مستقیم به نحو دیگری بیان شده است.

هزینه های قابل قبول مالیاتی، مبحث مهمی در هرشغل است، اعم از اشخاصی که به صورت حقوقی یا حقیقی فعالیت می‌کنند. اهمیت این بحث به نحوی است که یک فصل از قانون مالیات‌های مستقیم به مبحث هزینه‌های قابل قبول و استهلاک اختصاص داده شده است.

فصل دوم از باب چهارم و مواد 147، 148 و 149 قانون مالیات‌های مستقیم به آن اختصاص دارد که قصد داریم در ادامه این مقاله از آقای مالیات به این هزینه های قابل قبول مالیاتی بپردازیم پس همراه ما باشید.

 انواع هزینه های قابل قبول مالیاتی

هزینه های قابل قبول مالیاتی از عناصر مهم جهت تشخیص درآمد مشمول مالیات هستند. بنابراین هر چقدر مبالغ بیشتری به عنوان هزینه در طول سال مالیاتی، توسط اداره مالیاتی قبول شود، در نهایت مالیات مؤدی کمتر می‌شود.

در واقع هزینه های قابل قبول مالیاتی عنصر کاهنده‌ی درآمد مشمول مالیات و در نتیجه مالیات پرداختی مؤدی هستند. لذا آگاهی از برخی قواعد اساسی در مورد هزینه های قابل قبول مالیاتی، برای انجام اقدامات لازم جهت کاهش مبلغ مالیات ضروری است.

پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی

در ماده 147 قانون مالیات‌های مستقیم ویژگی‌ هزینه های قابل قبول از دید این قانون بیان شده است:

هزینه‌های قابل قبول مالیاتی برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به شرحی است که ضمن مقررات این قانون مقرر می‌گردد که عبارت اند از‌ هزینه‌هایی که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصرا مربوط به تحصیل درآمد مؤسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب‌های مقرر ‌باشد. پس برای اینکه هزینه‌ای از لحاظ این قانون قابل قبول باشد حتما باید این ویژگی‌ها را نیز داشته باشد.

نکته بعدی که وجود دارد این است که طبق تبصره یک ماده 147 ق.م.م  هزینه های قابل قبول مالیاتی کلیه اشخاص حقوقی و همچنین صاحبان مشاغل موضوع ماده 95 این قانون که مکلف به نگهداری دفاتر هستند و سایر صاحبان مشاغل نیز قابل پذیرش است.

برای مطالعه بیشتر مقاله: مالیات مشاغل را بخوانید.

بخشنامه‌ی مهم هزینه های قابل قبول مالیاتی

اهمیت دانستن بخشنامه های مالیاتی بر هیچ حسابدار و مدیر مالی پوشیده نیست و دانستن آنها باعث احقاق حق مؤدیان خواهد شد.

با توجه به تبصره 3 ماده 147 ق.م.م پذیرش هزینه­‌های پرداختی قابل قبول مالیاتی موضوع این قانون که به شیوه‌ی تهاتری انجام نشود، از مبلغ پنجاه میلیون (50،000،000 ریال) به بالا منوط به پرداخت یا تسویه وجه آن از طریق سامانه (سیستم) بانکی خواهد بود.

نکته مهم: در اجرای حکم تبصره 3 ماده 147 قانون مالیاتهای مستقیم بخشنامه 200/96/131 مورخ 1396/10/04 در انتهای بند آخر این بخشنامه قید شده است که:

 این حکم به سایر هزینه‌های انجام شده که از سایر طرق تسویه و یا تهاتر می‌گردد، قابل تسری نخواهد بود.

پس هزینه‌هایی که از محل تنخواه و یا جاری شرکا انجام می‌شود طبق این بخشنامه، هزینه قابل قبول مالیاتی هستند؛ در ادامه بخشنامه‌های مرتبط با هر بند در ذیل آن درج شده است. حال که با هزینه های قابل قبول مالیاتی آشنا شدید برای یادگیری مباحث تخصصی مالیاتی به صفحه آموزش مالیات مراجعه کنید تا از ویدئو، پادکست و فیلم رایگان آموزش مالیات استفاده کنید.

لیست هزینه های قابل قبول مالیاتی (ماده 148 هزینه های قابل قبول)

ماده 148- هزینه‌هایی که حائز شرایط مذکور در ماده 147 می‌باشد؛ به شرح زیر در حساب مالیاتی قابل قبول است:

1- قیمت خرید کالای فروخته شده و یا قیمت خرید مواد مصرفی در کالا و خدمات فروخته شده. (بهای تمام شده)

2-هزینه‌های استخدامی متناسب با خدمت کارکنان بر اساس مقررات استخدامی مؤسسه به شرح زیر: ( هزینه حقوق و دستمزد طبق شرایط زیر قابل قبول است)

الف- حقوق یا مزد اصلی و مزایای مستمر اعم از نقدی یا غیر نقدی (‌مزایای غیر نقدی به قیمت تمام شده برای کارفرما).

ب- مزایای غیر مستمر اعم از نقدی و غیرنقدی از قبیل خواروبار، بهره‌وری، پاداش، عیدی، اضافه‌کار، نصاب هزینه سفر و مسافرت مدیران و ‌بازرسان و کارکنان به خارج از ایران به منظور رفع حوائج مؤسسه ذیربط طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که از طرف وزارت امور اقتصادی، دارایی، سازمان مدیریت و برنامه­‌ریزی کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد، تعیین خواهد شد.

آیین نامه اجرائی 10130/ت122

آیین نامه اجرایی هزینه‌ی سفر مسافرت مدیران، بازرسان و کارکنان به خارج از ایران

بخشنامه 210/9060 مورخ 1387/02/08

نصاب هزینه سفر و فوق العاده مسافرت مدیران

نکته مهم: هزینه‌ی حق ماموریت داخلی حد نصاب ندارد.

ج- هزینه‌های بهداشتی، درمانی و وجوه پرداختی بابت بیمه‌های بهداشتی، عمر و حوادث ناشی از کار کارکنان.

نکته: با توجه به بند ج هزینه بیمه تکمیلی پرسنل جزء هزینه های قابل قبول مالیاتی است.

د- حقوق بازنشستگی، وظیفه، پایان خدمت طبق مقررات استخدامی مؤسسه، خسارت اخراج و باز خرید طبق قوانین موضوعه مازاد بر مانده حساب ذخیره مربوط.

هـ- وجوه پرداختی به سازمان تأمین اجتماعی طبق مقررات مربوط و همچنین تا میزان سه‌ درصد (3%) حقوق پرداختی سالانه بابت پس انداز کارکنان براساس آیین­ نامه‌ای که به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور به‌ تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.

آیین نامه اجرائی مقررات بند  211/4298/1380 مورخ 1381/07/07

و- معادل یک ماه آخرین حقوق و دستمزد و همچنین مابه­‌التفاوت تعدیل حقوق سنوات قبل که به منظور تأمین حقوق بازنشستگی و وظیفه و مزایای پایان ‌خدمت، خسارت اخراج و بازخرید کارکنان مؤسسه ذخیره می‌شود.

این حکم نسبت به ذخایری که تا کنون در حساب بانک‌ها نگهداری شده است نیز جاری خواهد بود.

بخشنامه 200/98/91 مورخ 1398/10/30

نکته: با توجه به بند 3 بخشنامه مذکور هزینه مربوط به ذخیره حقوق ایام مرخصی استفاده نشده در زمان پرداخت یا تخصیص (بستانکار نمودن حقوق بگیر) به استناد بند 2 ماده 148 ق.م.م هزینه قابل قبول مالیاتی است.

پرداختی به بازنشستگان مؤسسه حداکثر تا سقف یک دوازدهم معافیت موضوع ماده (84) این قانون.

3- کرایه محل مؤسسه در صورتی که اجاری باشد، مال‌الاجاره پرداختی طبق سند رسمی و در غیر این صورت در حدود متعارف.

4- اجاره بهای ماشین­ آلات و ادوات مربوط به مؤسسه در صورتی که اجاری باشد.

5- مخارج سوخت، برق، روشنایی، آب، مخابرات و ارتباطات.

6- وجوه پرداختی بابت انواع بیمه مربوط به عملیات و دارایی مؤسسه.

7- حق‌الامتیاز پرداختی و همچنین حقوق و عوارض و مالیات‌هایی که به سبب فعالیت مؤسسه به شهرداری‌ها، وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی ‌و وابسته به آنها پرداخت می‌شود (‌به استثنای مالیات بر درآمد و ملحقات آن و سایر مالیات­هایی که مؤسسه به موجب مقررات این قانون ملزم به کسر از‌ دیگران و پرداخت آن است و همچنین جرایمی که به دولت و شهرداری‌ها پرداخت می‌­گردد.)

نکته: تنها هزینه‌ی حق تمبر مالیاتی، هزینه قابل قبول مالیاتی است و هزینه‌ای مثل جرایم مالیاتی بابت ارزش افزوده، تامین اجتماعی  و هزینه دادرسی جزء هزینه قابل قبول مالیاتی نیست.

8- هزینه‌های تحقیقاتی، آزمایشی و آموزشی، خرید کتاب، نشریات و لوح‌های فشرده، هزینه‌های بازاریابی، تبلیغات و نمایشگاهی مربوط به فعالیت ‌مؤسسه، براساس آیین‌نامه‌ای که به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.

آیین نامه اجرایی مقررات مربوط به بند 8 ماده 148 ق.م.م 211/4124/37723

9- هزینه‌های مربوط به جبران خسارت وارده مربوط به فعالیت و دارایی مؤسسه مشروط بر این­که:

اولا- وجود خسارت محقق باشد.

ثانیا- موضوع و میزان آن مشخص است.

ثالثا- طبق مقررات قانون یا قراردادهای موجود جبران آن به عهده دیگری نبوده یا در هر صورت از طریق دیگران جبران نشده باشد.

آیین ­نامه احراز شروط سه ­گانه مذکور در این بند به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.

آیین نامه اجرایی بند 9 (211/4299/1382 مورخ 1381/07/07)

بخشنامه 210/99/56 مورخ 1399/07/21

ابطال بند 1 بخشنامه 211/4299/1382

10- هزینه‌های فرهنگی، ورزشی و رفاهی کارگران پرداختی به وزارت کار و امور اجتماعی حداکثر معادل ده هزار (10,000) ریال به ازای هر کارگر.

11-ذخیره مطالباتی که وصول آن مشکوک باشد مشروط بر این که:

اولا- مربوط به فعالیت مؤسسه است.

ثانیا- احتمال غالب برای لاوصول ماندن‌ آن موجود باشد.

ثالثا- در دفاتر مؤسسه به حساب مخصوص منظور شده باشد تا زمانی که طلب وصول گردد یا لاوصول بودن آن محقق شود.

آیین­ نامه مربوط به این بند به پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌رسد.

آیین نامه اجرایی موضوع بند 11 ماده 148 ق.م.م ( 211/4300/1381 مورخ 1381/07/07)

هزینه مطالبات مشکوک الوصول

12- ‌زیان اشخاص حقیقی یا حقوقی که از طریق رسیدگی به دفاتر آنها و با توجه به مقررات احراز گردد، از درآمد سال یا سال­های بعد استهلاک‌ پذیر است.

بخشنامه شماره 28345/2401/232 تاریخ: 1385/07/18

13- هزینه‌های جزئی مربوط به محل مؤسسه که عرفا به عهده مستأجر است در صورتی که اجاری باشد.

14-هزینه‌های مربوط به حفظ و نگهداری محل مؤسسه در صورتی که ملکی باشد.

15- مخارج حمل و نقل.

16- هزینه‌های ایاب و ذهاب، پذیرایی و انبارداری.

17- حق‌الزحمه‌های پرداختی متناسب با کار انجام شده از قبیل حق‌العمل، دلالی، حق‌الوکاله، حق‌المشاوره، حق حضور، هزینه حسابرسی ‌مالیاتی و خدمات مالی و اداری و بازرسی، هزینه نرم‌افزاری، طراحی و استقرار سیستم‌های مورد نیاز مؤسسه، سایر هزینه‌های کارشناسی در ارتباط با فعالیت مؤسسه و‌حق‌الزحمه بازرس قانونی.

18ـ سود، کارمزد و جریمه‌هایی که برای انجام عملیات مؤسسه به بانکها، صندوق تعاون، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی و همچنین مؤسسات اعتباری غیربانکی مجاز و شرکتهای واسپاری (لیزینگ) دارای مجوز از بانک مرکزی پرداخت شده یا تخصیص یافته باشد.

بخشنامه 200/64/200 مورخ 1391/10/11

بخشنامه 230/93/41 مورخ 1393/04/01

19- بهای ملزومات اداری و لوازمی که معمولا ظرف یک سال از بین می‌روند.

20- مخارج تعمیر و نگهداری ماشین آلات، لوازم کار و تعویض قطعات یدکی که به عنوان تعمیر اساسی تلقی نگردد.

21- هزینه‌های اکتشاف معادن که منجر به بهره‌برداری نشده باشد.

22-هزینه‌های مربوط به حق عضویت و حق اشتراک پرداختی مربوط به فعالیت مؤسسه.

23- مطالبات لاوصول به شرط اثبات آن از طرف مؤدی مازاد بر مانده حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول.

بخشنامه 200/21012 مورخ 1391/10/25 (رسیدگی به حساب تعدیلات سنواتی)

24- زیان حاصل از تسعیر ارز بر اساس اصول متداول حسابداری مشروط بر اتخاذ یک روش یکنواخت طی سال‌های مختلف از طرف مؤدی.

بخشنامه 200/95/25 (ستورالعمل تسعیر ارز 200/93/524 مورخ 1393/06/22)

25-ضایعات متعارف تولید.

26-ذخیره مربوط به هزینه‌های پرداختنی قابل قبول که به سال مورد رسیدگی ارتباط دارد.

27- هزینه‌های قابل قبول مربوط به سال‌های قبلی که پرداخت یا تخصیص آن در سال مالیاتی مورد رسیدگی تحقق می‌یابد.

28- هزینه خرید کتاب و سایر کالاهای فرهنگی- هنری برای کارکنان و افراد تحت تکفل آنها تا میزان حداکثر پنج درصد (5%) معافیت مالیاتی موضوع ماده(84) این قانون به ازای هر نفر.

29ـ ذخیره مربوط به خدمات پس از فروش (گارانتی) اشخاص حقوقی.

تعدادی از هزینه های غیر قابل قبول مالیاتی

اگر اسناد هزینه‌ای که به لحاظ عنوان و شرایط قابل قبول محسوب می‌شود به مراجع مربوطه ارائه نگردد، هزینه مزبور غیر قابل قبول تلقی می‌گردد. همچنین اگر هزینه‌ای، علیرغم مدرک معتبر ارتباطی با فعالیت‌های تحصیل درآمد مؤدی نداشته باشد، غیر قابل قبول محسوب می‌شود.

به جزء مواردی که در بالا گفته شد، مواردی دیگری هم هست که طبق قانون جزء هزینه های غیرقابل قبول مالیاتی باشد که عبارت است از:

• پاداش اعضای هیات مدیره
• کاهش ارزش دارایی ها (سرمایه گذاری‌ها و موجودی کالا)
• هزینه‌های مرتبط به دارایی که مالکیت آن متعلق به واحد رسیدگی نیست.
• عوارض و مالیات بر ارزش افزوده مخارج مرتبط با درآمدهای غیر معاف.

نکته مهم: موضوع درآمد کتمان شده و هزینه های غیر واقعی غیرقابل قبول

بخشنامه 17940 مورخ 1384/10/12

هزينه‌های غير واقعي، موضوع قسمت اخير تبصره ذيل ماده ۱۹۲ اصلاحي قانون مالياتهاي مستقيم، هزينه‌هايي هستند كه  در دفاتر قانوني ثبت شده و ممكن است متكي به مداركي نيز باشند. اما ماموران مالياتي پس از تحقيقات لازم و يا دسترسي به قرائن و مدارک قابل اعتماد احراز نمايند كه هزينه موصوف صوری بوده يا تحقق نيافته و يا مدارك مربوط به آنها نيز غير واقعي و مجازي بوده است.

در اين صورت اينگونه هزينه‌ها كه طبعاً واجد شرايط مقرر در مواد ۱۴۷ و ۱۴۸ قانون مذكور هم نيستند، در حساب مالياتي مؤدی هزينه غير قابل قبول تلقی و مشمول جريمه مقرر خواهند شد.

کلام آخر در مورد هزینه های قابل قبول مالیاتی

ما در این مقاله از آقای مالیات شرایط هزینه های قابل قبول مالیاتی و انواع هزینه های مالیاتی اعم از هزینه های قابل قبول و هزینه های غیرقابل قبول را توضیح دادیم. اهمیت بخشنامه‌ها و آیین نامه‌های مرتبط بر هر بند مرتبط با بندهای ماده 148که نیاز به مطاله دقیق برای اشراف بر توضیحات و کاربرد هر بند دارد، برای هر مدیر مالی ضروری است. از هنوز در مورد هزینه های قابل قبول مالیاتی سؤال دارید در قسمت کامنت‌ها از متخصصین مشاور مالیاتی بپرسید.