معافیت های مالیات بر ارزش افزوده در قانون جدید و قدیم
نویسنده: محسن حق شناس | مشاور مالیاتی
انواع مالیات در ایران به دو نوع مالیاتهای مستقیم و مالیاتهای غیر مستقیم تقسیم میشوند. مالیاتهای مستقیم مالیاتیهایی هستند که سازمان امور مالیاتی مستقیما از مؤدی اصلی مثل مالیات عملکرد وصول میکند.
اما مالیاتهای غیر مستقیم مالیاتهایی هستند که سازمان امور مالیاتی به صورت غیر مستقیم وصول میکند و پرداخت کنندگان اصلی این مالیاتها، برای سازمان امور مالیاتی مشخص نیست و از درجه اهمیت زیادی مثل مالیات بر ارزش افزوده برخوردار نمیباشد.
قانون مالیات بر ارزش افزوده با اختیارات ناشی از ماده 85 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران درتاریخ 1387/02/17 مشتمل بر 53 ماده و 47 تبصره در کمسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصویب شد و مقرر گردید برای مدت 5 سال از تاریخ 1387/07/01 به صورت آزمایشی به اجرا گذاشته شود و در ابتدا به صورت 6 درصد به مرحله اجرا درآمد؛ اما از ابتدای سال 1393 میزان این نوع مالیات در ایران به 9 درصد افزایش یافت.
امروزه این مالیات در ایران نقش مهم و اساسی یافته بهصورتی که در پیش بینی دولت برای وصول مالیات بر ارزش افزوده در قانون بودجه سال 1401 این نوع مالیات بیشترین میزان وصولی را نسبت به دیگر منابع مالیاتی به خود اختصاص داده است؛ همین موضوع بر اهمیت این نوع مالیات در ایران و تاثیر آن بر بودجه کشور اشاره مینماید. در این مقاله از آقای مالیات سعی بر این است که با ساختار کلی این قانون آشنا گردیده و به صورت تخصصیتر به موضوع معافیت های مالیات بر ارزش افزوده بپردازیم پس همراه ما باشید.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
مالیات ارزش افزوده تعاریف متعددی دارد اما شاید بهترین و جامعترین تعریف در ماده 3 قانون مالیات بر ارزش افزوده عنوان شده است:
مالیات بر ارزش افزود، مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع میگردد.
مطابق با تعریف ماده 3 قانون ارزش افزوده، به تفاوت ارزش بین کالاها و خدمات عرضه شده، کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده ارزش افزوده میگویند و به درصدی که از این تفاوت ارزش افزوده مطابق با قانون مالیات بر ارزش افزوده مالیات اخذ میشود، مالیات ارزش افزوده میگویند.
قوانین مربوط به مالیات بر ارزش افزوده
مطابق با اصل 51 قانون اساسی هیچ مالیاتی وضع نمیشود مگر به موجب قانون موارد معافیت، بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص میشود. پس برای اخذ مالیات بر ارزش افزوده نیز قطعا باید قانونی وضع میشد؛ از این رو در تاریخ 1387/02/17 قانون قدیم و موقت ارزش افزوده توسط کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با 53 ماده و 47 تبصره تصویب شد.
قانون جدید و دائمی ارزش افزوده نیز در تاریخ 1400/03/02 در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و از تاریخ 1400/10/13 لاازم الاجرا شد. حال که با مفهوم مالیات ارزش افزوده آشنا شدید، برای یادگیری مباحث تخصصی مالیاتی به صفحه آموزش مالیات مراجعه کنید.
پس در مورد مالیات بر ارزش افزوده دو قانون وجود دارد که وجه تمایز بسیاری با یک دیگر دارند. در اصل قانون جدید و دائمی ارزش افزوده بسیاری از ایرادات و مشکلات قانون موقت و قدیم ارزش افزوده که در واقع حالت آزمایشی داشت را بر طرف کرده است. با اجرای قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مؤدیان تکامل و اجرای قانون جدید و دائمی ارزش افزوده به اوج خود میرسد و بسیاری از مشکلات مؤدیان در رابطه با قانون قدیم و موقت ارزش افزوده بر طرف خواهد شد.
تا زمان اجرای قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مؤدیان بخشهایی از قانون جدید و دائمی ارزش افزوده که به اجرای قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مؤدیان وابسته است؛ مطابق با قانون قدیم و موقت ارزش افزوده خواهد بود.
ارزش افزوده به کالا و خدمات تعلق میگیرد؛ در قانون قدیم مالیات بر ارزش افزوده در فصل دوم از ماده 12 به فصل معافیت ها اختصاص داده شده است که در 17 بند تعریف گردیده است که کامل به معرفی کالاها و خدمات معاف بر ارزش افزوه پرداخته است. این موارد به قرار زیر است:
در قانون جدید ارزش افزوده که به قانون دائمی نیز معروف است؛ معافیتها در ماده 9 قرارد دارد. اما ویژگی جدیدی که در این قسمت از قانون جدید ارزش افزوده میباشد این است که قانون گذار در این قسمت معافیت های مالیات بر ارزش افزوده را به دو بخش کالا و خدمات تفکیک نموده؛ همچنین این شیوه مطالعه و درک درست معافیتها را برای مؤدیان آسانتر کرده است.
از نظر دامنه گستردگی و وسعت معافیتها نیز قانون جدید و دائمی ارزش افزوده تفاوتهای بسیاری با قانون موقت و قدیم ارزش افزوده دارد. که با توجه به متن قانون در هر دو حالت بهراحتی میتوان این تفاوتها و تمایزها را درک نمود.
در زیر متن کامل و جامع معافیتهای قانون جدید و دائمی ارزش افزوده همراه با تبصرههای آن برای مطالعه و دسترسی آسان کاربران گرامی قرارداده شده است تا بهراحتی بتوانند معافیت های مالیات بر ارزش افزوده قانون موقت و قانون دائمی را با یک دیگر مقایسه، متوجه تفاوتها و تمایزهای این دو قانون با یک دیگر شوند.
قانون جدید ارزش افزوده
همان گونه که بیان شد قانون جدید ارزش افزوده از تاریخ 13 دی ماه سال 1400 لازم الاجرا شد اما بسیاری از بخشهای این قانون وابسته و ملزم به اجرای قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مؤدیان است و تا زمانی که این قانون اجرا نشود اجرای این بخشها از قانون ارزش افزوده دائمی به تعویق افتاده و باید مطابق با قانون قدیم ارزش افزوده انجام گردد.
از طرفی قانون دائمی تفاوتهای بسیاری با قانون قدیم دارد؛ از جمله این که معافیت مناطق آزاد و ویژه از بین رفته و تعریف قلمرو گمرکی متفاوت گشته است. موضوع عرضه به خود حل شد و حتی در این قانون دادرسی مالیاتی و رسیدگیهای مالیاتی نیز تغییرات عمده یافت تا جایی که مراحل دادرسی مالیاتی در قانون جدید ارزش افزوده به قانون مالیاتهای مستقیم هم تعمیم داده شده است.
تاریخ تعلق مالیات و تاریخ پرداخت ارزش افزوده فروشهای نسیه نیز شفاف و مشخص گردید. در این قانون فرض با درست بودن ابراز مؤدی است مگر اینکه مدارک و مستنداتی بهدست آید که خلاف آن را ثابت کند.
مواعد تسلیم اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده، مشکلات و مواعد استرداد اضافه پرداختی ارزش افزوده به نحوی حل شده است. مالیات بر ارزش افزوده بر اصل طلا حذف شد و بسیاری دیگر از تغییرات عمده که در قانون جدید و دائمی صورت گرفته تا نواقص، مشکلات و همچنین کمبودهای قانون قدیم و موقت ارزش افزوده را جبران کند.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
در مورد ماخذ، نرخ و نحوه محاسبات مالیات بر ارزش افزوده در قانون قدیم و موقت ارزش افزوده ماده 14 اینگونه بیان میکند که:
مأخذ محاسبه مالیات، بهای کالا یا خدمت مندرج در صورتحساب خواهد بود. در مواردی که صورتحساب موجود نباشد و یا از ارائه آن خودداری شود و یا به موجب اسناد و مدارک مثبته احراز شود که ارزش مندرج در آنها واقعی نیست، مأخذ محاسبه مالیات بهای روز کالا یا خدمت به تاریخ روز تعلق مالیات میباشد.
همچنین در مورد مواردی که جزء ماخذ مالیات محسوب نمیشود نیز صحبت میکند. در مادههای 15 تا 17 نیز در مورد محاسبه مالیات واردات کالا و نیز مالیات کالاهای خاص و نحوه و شرایط کسر مالیاتهای پرداخت شده از مالیاتهای وصول شده توسط مؤدیان یا استرداد مالیات بر ارزش افزوده اضافه پرداختی توضیحاتی میدهد. اما این تعریف در قانون جدید و دائمی ارزش افزوده متفاوت است و اینگونه در فصل دوم و ماده 5 قانون جدید ارزش افزوده بیان شده است:
مأخذ محاسبه مالیات و عوارض فروش کالاها و خدمات، در مورد مؤدیان عضو سامانه مؤدیان، ارزش فروش مندرج در صورتحساب الکترونیکی است که توسط آنان در سامانه مزبور ثبت شده است.
تبصره ۱- مأخذ محاسبه مالیات و عوارض فروش کالاها و خدمات در مورد مؤدیانی که عضو سامانه مؤدیان نیستند و نیز مؤدیان متخلف موضوع ماده (۹) قانون پایانههای فروشگاهی و سامانه مؤدیان، ارزش روز کالا یا خدمت در زمان تعلق میباشد که توسط سازمان بر اساس اطلاعات موجود در سامانه مؤدیان، استعلام از مراجع ذیصلاح یا تعیین کارشناس یا هیأت کارشناسی مشخص میشود.
همچنین سازمان میتواند برای تعیین مأخذ مشمول مالیات مؤدیان مزبور، از دفاتر، اسناد و مدارک (اعم از الکترونیکی یا غیرالکترونیکی) آنها استفاده نماید. مؤدی مکلف است دفاتر، اسناد و مدارک مذکور را در صورت درخواست مأموران مالیاتی، کارشناس یا هیأت کارشناسی به آنان ارائه کند.
در قانون جدید ارزش افزوده از ماده 5 تا ماده 8 در مورد ماخذ، نرخ و نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده پرداخته است.
مشاغلی که شامل مالیات بر ارزش افزوده می شوند
همان گونه که بیان شد مالیات بر ارزش افزوده به کالا و خدمات تعلق میگیرد نه به نوع و حجم فعالیت، برای اینکه بتوان تشخیص داد که کالا یا خدمتی مشمول ارزش افزوده هست یا خیر در هر دو قانون قدیم و جدید ابتدا باید به فصل معافیتها رجوع شود.
اگر کالا و یا خدمت در زمره موارد معاف بود دیگر بابت آن کالا یا خدمت نیازی به ثبت نام در ارزش افزوده نیست اما اگر کالا یا خدمت در زمره موارد معافیت نباشد، دومین موردی که باید چک کنیم این است که آیا فعالیت ما جزو فراخوانهای هشتگانه ارزش افزوده هست یا خیر، اگر فعالیت ما جزو فراخوانهای هشتگانه ارزش افزوده باشد مشمول ثبت نام در نظام ارزش افزوده و رعایت قوانین و مقررات ارزش افزوده میباشیم.
برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله: مشاغل مشمول ارزش افزوده را بخوانید!
کلام آخر در مورد معافیت های مالیاتی ارزش افزوده
در این مقاله تلاش بر این بود تا با موارد معافیت های مالیات بر ارزش افزوده در دو قانون موقت و دائمی ارزش افزوده و نیز تفاوتهای موارد معافیت در دو قانون آشنا شویم. در ابتدا با تعریف ارزش افزوده شروع کردیم و توضیح دادیم که ارزش افزوده چیست و به تعریف موارد معافیت در دو قانون قدیم و موقت ارزش افزوده و همچنین قانون جدید و دائمی ارزش افزوده پرداختیم.
امیدواریم که در این مقاله توانسته باشیم هر آنچه که در مورد معافیت های مالیات بر ارزش افزوده در هر دو قانون قدیم و جدید است را به شما آموزش دهیم. اگر باز هم هرگونه سؤال یا مشاورهای در مورد معافیت های قانون مالیات بر ارزش افزوده دارید میتوانید در قسمت کامنتها با متخصصین مشاور مالیاتی در میان بگذارید.
هنوز بررسیای ثبت نشده است.